Оёқ веналарининг варикоз кенгайиши қон томир тизимининг энг кўп учрайдиган касалликларидан бири ҳисобланади. Статистик маълумотларга кўра, варикоз белгилари аёлларнинг деярли 60 фоизида ва эркакларнинг 30 фоизида кузатилади. Эрта ташхис қўйишнинг асосий афзаллиги шундаки, касалликнинг дастлабки босқичларида уни жарроҳлик амалиётисиз тўхтатиш мумкин — бунинг учун касалликнинг белгиларини ўз вақтида аниқлаш ва флеболог шифокорга мурожаат қилиш кифоя.
Варикоз ўзи нима?
Варикоз – сурункали касаллик бўлиб, бунда вена клапанлари тўлақонли ишламайди, натижада қон димланиб қолади, қон томирлари ичидаги босим кўтарилади ва вена деворлари аста-секин кенгая бошлайди.
Варикознинг сабаблари хилма-хил: ирсият, кам ҳаракатли ҳаёт тарзи, узоқ вақт оёқда туриш, гормонал ўзгаришлар ва ҳомиладорлик.
Тадқиқотлар кўрсатишича, веноз тизимдаги дастлабки ўзгаришлар кўпинча сезилмай қолади, аммо айнан шу босқичда даволаш энг самарали бўлади [1].
Оёқ веналари варикозининг илк белгилари
Варикозни бирин-кетин пайдо бўладиган қуйидаги ўзига хос аломатлар орқали аниқлаш мумкин:
- Оёқларда оғирлик ва чарчоқ сезиш,айниқса кечқурун;
- Болдир мушакларининг тортишиши,кўпинча тунлари;
- Тўпиқда шиш юзага келиши,одатда тунда дам олгандан сўнг йўқолади;
- Оёқ терисидаги қон томир тўрлари (телеангиэктазиялар);
- Санчиш, қичишиш ва иссиқлик болдир соҳасида ҳис қилиш;
- Бўртиб чиққан эгри-бугри веналар пайдо бўлиши — тери орқали кўриниб турадиган
Ушбу белгилар касалликнинг дастлабки босқичларида (CEAP таснифи бўйича C0-C2) кузатилади [2]. Варикоз касаллигининг ривожланиш хавфини тестидан ўтиш орқали баҳолашингиз мумкин. Флебоскор Тести
Нима учун варикозни эрта босқичда даволаш муҳим
Касалликнинг илк аломатларига эътиборсизлик сурункали вена етишмовчилигига, тери пигментациясига ва трофик яраларга олиб келиши мумкин.
Халқаро клиник тавсияномаларга кўра, варикозни эрта даволаш ҳаёт сифатини оширади, асоратлар хавфини пасайтиради ва жарроҳлик аралашувига бўлган эҳтиёжни камайтиради [3].
Варикоз касаллиги диагностикаси
Варикознинг замонавий диагностикаси қуйидагиларни ўз ичига олади:
- Флеболог кўригидан ўтиш – қон томирларининг ҳолати, хавф омиллари ва аломатларини баҳолаш.
- Дуплекс ультратовуш текшируви (веналарнинг ультратовуш текшируви) – клапан етишмовчилигини кўриш ва қон оқими йўналишини аниқлаш имкониятини беради.
- CEAP тизими бўйича баҳолаш – варикоз касаллиги босқичини тавсифлашнинг халқаро стандарти [2].
Дуплекс ультратовуш текширув усули веналарнинг варикоз кенгайишини аниқлашда «олтин стандарт» деб тан олинган [3].
Илк аломатлар пайдо бўлганда мустақил равишда нима қилиш мумкин
Аҳволни енгиллатиш ва касалликнинг ривожланишини олдини олиш учун:
- Кўпроқ ҳаракатланинг. Пиёда юриш қоннинг веналар бўйлаб оқишини стимуллайди.
- Оёқларингизни юрак сатҳидан юқорироқ кўтариб туринг кунига бир неча марта 10-15 дақиқа давомида
- Компрессион пайпоқларни кийингшифокор томонидан танланган. Улар шиш ва оғирлик ҳиссини камайтиради [4].
- Вазнингизни назорат қилиб туринг ва узоқ вақт тик туришдан ўзингизни сақланг.
- Оёқларингизни бир бирининг устига қўйиб ўтириш одатидан воз кечинг.
Қайси ҳолатда зудлик билан шифокорга мурожаат қилиш зарур?
Агар сизда қуйидаги ҳолатлар кузатилса:
- Вена бўйлаб тўсатдан пайдо бўлган қаттиқланиш ёки қизариш, оғриқ;
- Оёқнинг бир томонлама тез шишиб кетиши;
- Нафас қисилиши, кўкракда оғриқ ёки қон аралаш йўтал - зудлик билан шифокорга мурожаат қилишингиз лозим..
Бундай белгилар чуқур веналар тромбози ёки ўпка артерияси тромбоэмболиясига ишора қилиши мумкин [5].
Варикозни даволашнинг замонавий усуллари
Даволаш усуллари касалликнинг босқичига қараб белгиланади:
- Консерватив даволаш: компрессион буюмлар, венотониклар ва турмуш тарзини тузатиш.
Детралекс кўпинча варикоз томирлари учун тавсия этилади. Детралекс6] Дори таркиби бешта ўсимлик бирикмаси (флавоноидлар) мажмуасидан иборат [7,8] Йирик заррачали бошқа венотониклардан фарқли ўлароқ, Детралекс яхшироқ сўрилади ва вена деворларига тезроқ етиб боради. У бошқа венотоникларга нисбатан касаллик аломатларини камайтиришда 30% кўпроқ самарали ҳисобланади.
Дори қабул қилингандан бир соат ўтгач, унинг таъсири сезила бошлайди: оғриқ ва оғирлик камаяди, шишлар йўқолади. Детралексни варикознинг ҳар қандай босқичида касаллик ривожланишининг олдини олиш учун қўллаш мумкин. Уни Тошкент дорихоналаридан 500 ва 1000 мг дозада харид қилиш имконияти мавжуд.
500 и 1000 мг.
- Минимал даражада инвазив муолажалар: склеротерапия (венани ёпиштирувчи моддани юбориш), эндовеноз лазерли абляция ва радиочастотали абляция
- Жарроҳлик йўли билан даволаш — оғир босқичлар ёки асоратлар юзага келганда.
Минимал даражадаги инвазив технологиялар варикозни беморни касалхонага ётқизмасдан даволаш ва тез тикланишини таъминлаш имконини беради [3].
Тошкентда варикоз касаллигини қаерда текширтириш мумкин
Агар ўзингизда варикознинг илк белгиларини сезсангиз флеболог шифокор қабулига ёзилинг..
Веналарнинг замонавий ультратовуш текшируви касалликни эрта босқичда аниқлаш ва индивидуал даволаш режасини тузишга ёрдам беради.
Эрта диагностика – оёқлар саломатлигини сақлаш ва асоратларнинг олдини олишнинг энг самарали йўлидир.
Хулоса
Варикознинг илк белгилари – оёқларда тортишиш, оғирлик сезиш ва қон томирлари тўрлари пайдо бўлишини эътиборсиз қолдирмаслик керак. Мутахассисга қанчалик эрта мурожаат қилсангиз, касалликнинг ривожланишини олдини олиш ва жарроҳлик амалиётисиз вена қон томирларининг саломатлигини сақлаш имконияти шунчалик юқори бўлади.
Ушбу маълумотлар мутахассис маслаҳати ўрнини босмайди.
- Gloviczki P., Comerota A.J., Dalsing M.C., Eklof B.G., Gillespie D.L. Varicose veins and chronic venous disease: classification and clinical practice guidelines of the Society for Vascular Surgery and the American Venous Forum. // Journal of Vascular Surgery. — 2023. — Vol. 77, No. 2. — P. 1–39. — DOI: 10.1016/j.jvs.2023.02.001
- Eklöf B., Rutherford R.B., Bergan J.J. Revision of the CEAP classification for chronic venous disorders: consensus statement. // Journal of Vascular Surgery. — 2004. — Vol. 40, No. 6. — P. 1248–1252. — DOI: 10.1016/j.jvs.2004.09.027
- StatPearls: Varicose Veins / [электронный ресурс]. — National Center for Biotechnology Information, 2024. — URL: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK531486/ (дата обращения: 08.10.2025).
- Knight S.L., Jarrett M., Belli A.M. Compression therapy for varicose veins. // Phlebology. — 2018. — Vol. 33, No. 6. — P. 367–376. — DOI: 10.1177/0268355518758283
- Di Nisio M., Wichers I.M., Middeldorp S. Treatment for superficial thrombophlebitis of the leg. // Cochrane Database of Systematic Reviews. — 2018. — Issue 2. — Article No. CD004982. — DOI: 10.1002/14651858.CD004982.pub6
- Хирургический монитор: среди флеботропных препаратов (венотоников). Весна, 2017
- Paysant J., Sansilvestri-Morel P., Bouskela E., Verbeuren T. J. / International Angiology, 2008, 27, р.81-85 (Пайсант Ж., Сансильвестри-Морел П. и соавт. Международная Ангиология, 2008, 27, стp. 81-85)
- Инструкция по медицинскому применению препарата Детралекс https://www.detralex.uz/instrukczii-po-primeneniyu-detralex/
