Геморроидал қон кетиши

Қон кетиши - беморларга сезиларли ташвиш туғдирадиган геморроягеморройнинг энг кенг тарқалган белгиларидан бири. Тадқиқотларга кўра, 45 ёшдан ошган одамларнинг 75 фоизи ҳаётида камида бир марта геморройга дучор бўлган ва уларнинг муҳим қисми ректал қон кетишини бошдан кечирган [1]. Ушбу мақолада геморроидал қон кетишининг сабаблари, ташхиси ва даволаш усулларини кўриб чиқамиз.

Геморроидал қон кетиш сабаблари

Геморроидал қон кетиш геморроидал тугунларнинг патологик кенгайиши ва шикастланиши натижасида юзага келади. Геморроидал қон кетишни қўзғатадиган асосий омиллар орасида қуйидагилар ажралиб туради:

1. Қорин бўшлиғи ички босимнинг ошиши - сурункали ич қотиши, мунтазам равишда оғирлик кўтариш ва узоқ вақт давомида ўтириш веноз тизимнинг ортиқча юкланишига олиб келади.
2. Тугунларнинг шикастланиши - зич нажас геморроидал тугунларни қоплайдиган шиллиқ қаватни шикастлаб, капилляр ва қон томирларининг ёрилишига олиб келиши мумкин.
3. Сурункали яллиғланиш -яллиғланиш жараёнлари қон томирлари деворларини юпқалаштириб, уларни янада ҳимоясиз қилади.
4. Қон томир тонусининг пасайиши - вена деворидаги ёшга боғлиқ ўзгаришлар ёки веноз чиқишининг бузилиши қон кетиш хавфини оширади [2].

Қон кетишининг ўзига хос хусусиятлари

Геморроидал қон кетиши одатда қуйидаги хусусиятларга эга:

• Қон ранги: қизғиш, ёрқин, артериал ёки артериовеноз табиатни билдиради.
• Қон кетиш вақти: кўпинча ичак ҳаракати пайтида ёки ундан кейин юзага келади.
• Қон миқдори: ҳожатхона қоғозидаги кичик излардан тортиб, анемияга олиб келиши мумкин бўлган сезиларли қон йўқотишгача ўзгаради.

Шуни ёдда тутиш керакки, ректал қон кетишининг мавжудлиги колоректал саратон ёки яллиғланишли ичак касаллиги каби бошқа жиддий касалликларни истисно қилишни талаб қилади [3].

Диагностика

Геморроидал қон кетишининг ташхиси комплекс ёндашувни ўз ичига олади:

1. Анамнезни йиғиш: қон кетишининг табиатини, унга ҳамроҳ бўлган аломатларни (оғриқ, қичишиш, тугунларнинг пролапсаси) аниқлаш.
2. Ташқи кўрик
   • Перианал соҳани визуал текшириш.
   • Бўлакларни, тугунларни ва бошқа патологияларни аниқлаш учун бармоқли ректал текширув.
3. Инструментал усуллар:
   • Аноскопия: ички геморроидал тугунларни тасаввур қилиш ва уларнинг ҳолатини баҳолаш имконини беради.
   • Ректороманоскопия: тўғри ичак ва сигмасимон ичак патологияларини истисно қилишга ёрдам беради.
   • Колоноскопия: агар қўшма касалликларга шубҳа қилинган ёки онкопатологияни истисно қилиш учун тавсия этилади [4].

Даволаш

Геморроидал қон кетишини даволаш касалликнинг оғирлигига ва асоратларнинг мавжудлигига боғлиқ.

1. Консерватив даволаш:
   • Парҳез: кўп миқдорда сув ичиш ва толага бой озиқ-овқатларни истеъмол қилиш ич қотишининг олдини олишга ёрдам беради.
   • Дори воситалари:
     • Венотониклар
       • Детралекс: диосмин ва гесперидинга асосланган энг кўп ишлатиладиган дорилардан бири. Детралекс қон кетишининг тез-тезлиги ва интенсивлигини камайтиришга ёрдам беради [5], шунингдек, оғриқ, ёниш ва ноқулайлик каби бошқа геморрой белгилари билан курашади [6]. 
       • Маҳаллий воситалар - гемостатик, яллиғланишга қарши ва оғриқ қолдирувчи таъсирга эга малҳамлар ва шамчалар.
   • Илиқ сув ёки антисептиклар билан ўтириш ванналари.
2. Минимал инвазив усуллар:
   • Латексли ҳалқалар ёрдамида боғлаш: ички геморроидал тугунларни даволаш учун самарали усул.
   • Склеротерапия: геморроидал тугун деворларини ёпиштирадиган моддани киритиш усули.
   • Инфрақизил нурлар билан коагуляция: кичик қон кетиш тугунларини даволаш учун ишлатилади.
3. Геморройни жарроҳлик йўли билан даволаш:
   • Геммороидектомия: оғир ҳолатларда геморроидал тугунларни олиб ташлашнинг классик усули.
   • Лонго-операцияси: анал канал ҳудудида нормал қон айланишини тиклашга имкон берадиган юмшоқ усули [7].

Касалликнинг олдини олиш

Геморроидал қон кетишининг олдини олиш учун қуйидаги талабларга риоя қилиш муҳимдир:

• Мунтазам равишда толага бой озиқ-овқатларни истеъмол қилинг (сабзавотлар, мевалар, бутун донли маҳсулотлар).
• Узоқ вақт давомида ўтириш ва ортиқча жисмоний машқлар қилишдан сақланинг.
• Тана вазнингизни назорат қилинг.
• Қабзиятни ўз вақтида даволашни таъминланг.

Хулоса

Геморроидал қон кетиши ҳам бемор, ҳам шифокор эътиборини талаб қилувчи аломатдир. Шифокорга ўз вақтида ташриф буюриш ва геморроидал қон кетишини тўғри ташхислаш асоратларни ривожланишининг олдини олишга ва ҳаёт сифатини сезиларли даражада яхшилашга ёрдам беради.

Ушбу маълумотлар мутахассис маслаҳати ўрнини босмайди.

1. Peery, A. F., et al. (2019). “Burden of gastrointestinal disease in the United States: 2019 update.” Gastroenterology, 156(1), 254-272.
2. Altomare, D. F., & Giannini, I. (2013). “Hemorrhoids.” BMJ Clinical Evidence, 2013: 0413.
3. Lohsiriwat, V. (2012). “Hemorrhoids: From basic pathophysiology to clinical management.” World Journal of Gastroenterology, 18(17), 2009-2017.
4. Riss, S., et al. (2012). “The prevalence of hemorrhoids in adults.” International Journal of Colorectal Disease, 27(2), 215-220. DOI:
5. Благодарный Л.А. Комбинированная фармакотерапия — залог успешного лечения острого и хронического геморроя. Хирургия, 2, 2014. Приложение Сonsilium medicum, С. 68–72.
6. Инструкция по медицинскому применению препарата Детралекс.
7. American Society of Colon and Rectal Surgeons (ASCRS). Practice Parameters for the Management of Hemorrhoids, 2018.